بید کلم یا شب‌پره پشت‌الماسی Plutella xylostella، یکی از مهم‌ترین و مخرب‌ترین آفات کلم و کاهو در ایران محسوب می‌شود. از خصوصیات زیستی ناخوشایند این آفت، می‌توان به پتانسل تولیدمثلی بسیار بالا، تعداد نسل زیاد در سال و از همه مهم‌تر، توانایی فوق‌العاده آن به بروز سریع مقاومت نسبت به انواع مختلف حشره‌کش‌های شیمیایی اشاره کرد که این موضوع، اهمیت آن را به عنوان یک آفت مهم و درجه یک در کشور نشان می‌دهد. استفاده از آفتکش‌های شیمیایی روی محصولاتی مانند کلم و کاهو که اغلب مصرف تازه‌خوری دارند، نگرانی‌های زیادی در زمینه سلامت مصرف‌کنندگان ایجاد کرده است. از طرفی این ترکیبات باعث از بین‌رفتن بسیاری از دشمنان طبیعی آفت می‌شوند و شرایط امروز به گونه‌ای شده که کشاورزان بدون تکیه به حشره‌کش‌های شیمیایی قوی، ممکن است محصول خود را به طور کامل از دست بدهند.

لارو بید کلم در حال تغذیه از بافت برگ گیاه کلم، در تصویر می‌توانید نحوه خسارت آفت به صورت سوراخ شدن برگ را مشاهده کنید. این سوراخ‌ها با ادامه تغذیه بزرگ‌تر شده و در نهایت به کاهش سطح فتوسنز، ضعف گیاه و خشک‌شدن یا افتادن برگ منجر می‌شود.

در یک مطالعه مزرعه‌ای، کارایی دو فرمولاسیون پودری و مایع آفتکش بیولوژیک بایولپ در کنترل بید کلم در شهرستان شهریار (استان تهران) مورد بررسی قرار گرفته و نتایج با یک فرمولاسیون مشابه وارداتی از ایتالیا مقایسه شد. مزارع کلم در دو مرحله (در زمان انتقال نشاء و هشت روز بعد) با غلظت‌های توصیه‌شده آفتکش‌ها محلول‌پاشی شده و در هر مرحله، مرگ و میر لاروها سه و هفت روز پس از محلول‌پاشی تعیین شد. براساس نتایج، در اولین مرحله محلول‌پاشی، غلظت‌های 1 و 1/5 در هزار بایولپ پودری و غلظت 2 در هزار بایولپ مایع در روز سوم به ترتیب باعث مرگ و میر 58، 62 و 75 درصد لاروها و در روز هفتم باعث مرگ و میر 71، 74 و 74 درصد لاروهای آفت شدند که با فرمولاسیون وارداتی (71 و 72 درصد در روز سوم و هفتم) اختلاف معنی‌دار نداشتند. در دومین مرحله محلول‌پاشی نیز اختلاف معنی‌داری بین غلظت 1 و 1/5 در هزار بایولپ پودری، غلظت 2 در هزار بایولپ مایع و فرمولاسیون وارداتی مشاهده نشد. در این مرحله، بیشترین میزان مرگ و میر لاروها در روز سوم و هفتم در تیمار بایولپ پودری با غلظت 1/5 در هزار مشاهده شد.

محلول‌پاشی مزارع کلم با آفتکش بیولوژیک بایولپ

بررسی بوته‌های کلم برای تعیین درصد مرگ و میر لاروهای آفت در سومین روز پس از محلول‌پاشی با آفتکش بایولپ

مرگ لارو بید کلم سه روز پس از تیمار محصول با آفتکش بایولپ، در سمت راست تصویر، ملاحظه می‌کنید که لارو قبل از ایجاد خسارت قابل توجه، تغذیه خود را متوقف کرده و تا زمان مرگ در محل کنونی، دیگر هیچ تغذیه‌ای انجام نداده است.

درصد مرگ و میر لاروهای بید کلم در مزارع تیمارشده با غلظت‌های 0/5، 1 و 1/5 در هزار بایولپ پودری (WP)، غلظت 2 در هزار بایولپ مایع (SC) و غلظت توصیه‌شده فرمولاسیون وارداتی (CBC) در سومین (سمت چپ) و هفتمین (سمت راست) روز پس از محلول‌پاشی در نوبت اول (زمان انتقال نشاء)، حروف مشابه روی میله‌ها نشان‌دهنده عدم وجود اختلاف معنی‌دار هستند.

درصد مرگ و میر لاروهای بید کلم در مزارع تیمارشده با غلظت‌های 0/5، 1 و 1/5 در هزار بایولپ پودری (WP)، غلظت 2 در هزار بایولپ مایع (SC) و غلظت توصیه‌شده فرمولاسیون وارداتی (CBC) در سومین (سمت چپ) و هفتمین (سمت راست) روز پس از محلول‌پاشی در نوبت دوم (هشت روز پس از انتقال نشاء)، حروف مشابه روی میله‌ها نشان‌دهنده عدم وجود اختلاف معنی‌دار هستند.

بایولپ یک آفتکش گوارشی است و بیشترین کارایی را علیه آفات برگخوار دارد. چرا که این آفات به صورت خارجی از برگ میزبان تغذیه می‌کنند و احتمال آلوده‌شدن به برگ‌های سمپاشی شده در آنها بیشتر است. نتایج این مطالعه نشان داد که غلظت 1/5 در هزار بایولپ پودری قادر است کنترل قابل قبولی روی بید کلم ایجاد کند که این کارایی، حتی از نمونه وارداتی مورداستفاده در کشور نیز بیشتر بود. بید کلم، دشمنان طبیعی زیادی از جمله زنبورهای پارازیتوئید لارو و شفیره، حشرات شکارگر و پرندگان دارد. استفاده از حشره‌کش‌های شیمیایی، با توجه به از بین بردن جمعیت این دشمنان، باعث حذف نقش این عوامل در کنترل آفت می‌شوند و زمینه را برای طغیان مجدد آفت در آینده نزدیک فراهم می‌کنند. از سوی دیگر، بروز سریع مقاومت به حشره‌کش‌ها، هزینه‌های زیادی را به کشاورزان تحمیل کرده و طیف وسیعی از ترکیبات شیمیایی اغلب ناشناخته و مضر را روی محصول به جا می‌گذارند که به مصرف مستقیم جامعه می‌رسد. در صورتی که می‌توان با کاربرد حشره‌کش‌های بیولوژیک تولید داخل، علاوه بر تولید محصول سالم و کاهش هزینه‌ها، کنترل قابل قبولی روی آفت اعمال کرد، ضمن اینکه سهم دشمنان طبیعی که در این شرایط امکان فعالیت روی آفت پیدا می‌کنند را نیز باید به کارایی کنترل نهایی اضافه کرد.